پلوس خودرو چیست؟ نقش، ساختار، عملکرد و علائم خرابی

سیستم انتقال قدرت در خودرو مجموعه‌ای از اجزا و مکانیزم‌هاست که نیروی تولید شده در موتور را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این سیستم، پلوس (Driving Shaft / CV Axle) است؛ قطعه‌ای کلیدی که وظیفه انتقال نیرو از دیفرانسیل به چرخ‌ها را در شرایط مختلف حرکتی، پیچیدن و ناهمواری‌های جاده بر عهده دارد. عملکرد صحیح پلوس تأثیر مستقیم بر نرمی حرکت، شتاب‌گیری، کنترل خودرو و کاهش لرزش دارد.

در خودروهای دیفرانسیل جلو، پلوس نقش حیاتی‌تری دارد زیرا علاوه بر انتقال قدرت، باید امکان چرخش فرمان و حرکت تعلیق را نیز فراهم کند.

پلوس خودرو چه وظیفه‌ای دارد؟

وظیفه اصلی پلوس عبارت است از:

۱. انتقال نیرو از دیفرانسیل به چرخ‌ها

چرخ‌های محرک خودرو با اتصال به پلوس می‌توانند نیروی خروجی از گیربکس و دیفرانسیل را دریافت کرده و حرکت کنند.

۲. تأمین امکان حرکت در شرایط هندسی متغیر

پلوس باید حتی در هنگام:

• چرخیدن فرمان

• عبور از دست‌انداز

• بالا و پایین رفتن کمک‌فنر

• پیچیدن با زاویه زیاد

نیرو را بدون کاهش گشتاور و بدون ضربه به چرخ برساند.

۳. حفظ نرمی حرکت و جلوگیری از لرزش

وجود مفصل‌های خاص در ساختار پلوس باعث می‌شود چرخ‌ها آزادانه حرکت کرده و در عین حال، انتقال نیرو پایدار بماند.

ساختار پلوس از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

پلوس معمولاً از اجزای زیر ساخته می‌شود:

۱. سرپلوس داخلی (Inner CV Joint)

به دیفرانسیل یا گیربکس متصل است.
این بخش حرکت محوری و عمودی چرخ‌ها (حرکت تعلیق) را پشتیبانی می‌کند.

۲. سرپلوس خارجی (Outer CV Joint)

به توپی چرخ وصل می‌شود و وظیفه هماهنگی بین چرخش چرخ و حرکت فرمان را بر عهده دارد.

۳. میله پلوس (Shaft)

محور اصلی است که بین دو سرپلوس قرار دارد و نیرو را انتقال می‌دهد.
این میله باید کاملاً بالانس باشد.

۴. سه‌شاخه یا تری‌پاد (Tripod)

در پلوس‌های جدید، چرخش به‌جای ساچمه توسط سه‌شاخه انجام می‌شود که استهلاک کمتر و راندمان بالاتری دارد.

۵. گردگیر پلوس (Boot / Dust Cover)

روکش لاستیکی مفصل پلوس است که از ورود گرد و غبار، آب، ماسه و از خروج گریس جلوگیری می‌کند.
پارگی گردگیر مهم‌ترین علت خرابی پلوس است.

۶. گریس مخصوص CV Joint

سرپلوس‌ها برای کارکرد روان و جلوگیری از اصطکاک شدید نیازمند گریس باکیفیت هستند.

انواع پلوس در خودرو

۱. پلوس خودروهای دیفرانسیل جلو

• رایج‌ترین نوع

• شامل سرپلوس داخلی (لغزشی) و خارجی (گردشی)

• بسیار حساس به فشار پیچ و پارگی گردگیر

۲. پلوس خودروهای دیفرانسیل عقب یا AWD

در این خودروها انتقال اولیه با میل‌گاردان است و پلوس‌ها در محور عقب قرار دارند.

۳. پلوس خودروهای چهارچرخ محرک (4WD)

دارای پلوس‌های جلو و عقب، برخی مجهز به پلوس خلاص‌کن اتوماتیک یا دستی.

۴. پلوس‌های تقویتی یا اسپرت

برای خودروهای تقویت‌شده یا آفرودی استفاده می‌شود و تحمل گشتاور بیشتری دارد.

پلوس خلاص کن چیست و چه کاربردی دارد؟

پلوس خلاص‌کن (Free Wheeling Hub) قطعه‌ای است که امکان قطع یا وصل کردن پلوس چرخ‌های جلو را در خودروهای دو دیفرانسیل (۴×۴) فراهم می‌کند.

انواع پلوس خلاص کن

1. دستی:
   قبل از ورود به مسیرهای سخت باید پلوس‌ها را به‌صورت دستی در حالت قفل قرار داد.

2. اتوماتیک:
   با فعال کردن دنده کمک، خودکار قفل می‌شود؛
   مانند خودروهای:

• نیسان رونیز

• پاترول

• تویوتا لندکروزر

نکته مهم

اگر پلوس خلاص‌کن در حالت قفل گیر کرده باشد، با چند حرکت آرام عقب و جلو آزاد می‌شود؛ هرگز نباید با ضربه آزاد گردد.

علائم خرابی پلوس

خرابی پلوس معمولاً با نشانه‌های مشخصی همراه است:

۱. صدای تق‌تق هنگام دور زدن

شایع‌ترین علامت خرابی سرپلوس خارجی.

۲. لرزش شدید هنگام شتاب‌گیری

به دلیل بالانس نبودن میله پلوس یا خرابی سرپلوس داخلی.

۳. نشت گریس اطراف چرخ یا داخل گلگیر

نشانه واضح پارگی گردگیر.

۴. کوبش یا ضربه هنگام حرکت اولیه (Take Off)

ریختن ساچمه‌ها یا خرابی سه‌شاخه.

۵. گیر کردن فرمان یا قفل شدن ناگهانی در حرکت

نشانه خرابی شدید سرپلوس و خطرناک.

دلایل خرابی پلوس

خرابی پلوس معمولاً به یکی از عوامل زیر مربوط می‌شود:

1. پارگی گردگیر و خشک کار کردن مفصل

شایع‌ترین علت خرابی.

2. حرکات ناگهانی و شتاب اولیه شدید (Take Off)

باعث پرت شدن ساچمه‌ها و آسیب مفصل می‌شود.

3. شل بودن مهره سرچرخ

باعث لقی و تخریب سرپلوس می‌شود.

4. بیرون زدن هزارخار از گیربکس

به‌خصوص در خودروهایی با ضربه شدید یا برخورد با چاله.

5. رانندگی زیاد در پیچ‌های پیوسته

به سرپلوس خارجی فشار دائمی وارد می‌کند.

6. بالانس نبودن میله پلوس

ایجاد لرزش و خرابی تدریجی.

7. کمبود واسکازین یا خرابی دیفرانسیل

در نهایت باعث قفل شدن دیفرانسیل و شکستگی پلوس می‌شود.

8. بکسل کردن سنگین و مکرر

فشار غیرطبیعی روی سرپلوس داخلی وارد می‌کند.

خطرات ناشی از خرابی پلوس

نادیده‌گرفتن خرابی پلوس می‌تواند مشکلات بسیار جدی ایجاد کند:

• شکستن محفظه ساچمه‌ها و قفل شدن چرخ

• از دست رفتن فرمان و قفل شدن آن در سرعت بالا

• آسیب شدید به گیربکس و دیفرانسیل

• احتمال واژگونی خودرو در صورت قفل چرخ‌ها

• گیر کردن خودرو هنگام شتاب‌گیری یا دور زدن

روش‌های نگهداری و افزایش عمر پلوس

✔ گردگیر را هر سرویس بازدید کنید.

کوچک‌ترین ترک یا خیس شدن، نشانه پایان عمر آن است.

✔ از حرکات Take Off، لانچ و شتاب‌های ناگهانی خودداری کنید.

✔ در پیچ‌ها سرعت را کاهش دهید، به‌خصوص با چرخ‌های کاملاً گردشده.

✔ خودرو را بیش‌ازحد از چاله بالا نکشید یا بکسِل سنگین نکنید.

✔ هر ۳۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر بالانس پلوس و چرخ‌ها را بررسی کنید.

✔ از گریس مخصوص CV Joint استفاده شود.

جمع‌بندی

پلوس یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم انتقال قدرت خودرو است که وظیفه انتقال نیرو به چرخ‌ها را در شرایط متغیر حرکت بر عهده دارد. خرابی پلوس می‌تواند پیامدهای خطرناکی از جمله لرزش شدید، قفل چرخ، آسیب گیربکس و حتی از دست رفتن کنترل خودرو داشته باشد. با نگهداری صحیح، بازدید دوره‌ای گردگیر و رعایت اصول رانندگی، می‌توان عمر پلوس را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد.